PRIMA

Los nivolasses negres son a desaparéisser. Una pluèja leugièra pòt encara venir, que abeurarà los cagaròls banuts que se passejan quiets demest las èrbas fòlas. Las jornadas s'alongan Es lo temps del cocut, aucèl misteriós que canta e se vei pas. Las pradas verdejan e las flors espelisson.

Es temps de renaissança.

Ailàs dins mon cap fosc l'aiga tomba a ferrats. Una pluèja sarrada roge de desesper, emplena de malastre mon esperit malaut. De lagremas de sang rajan de mos uèlhs tristes. L'ivèrn a pas quitat mon arma trebolada e lo tron infernal ressona de contunh. La prima que fa flòri a fa sortir las trèvas que cresiái endormidas al fins fons de mon còr. Torna bufar lo vent das maridas idèas que jamai non s'oblidan e que non s'avalisson. Malgrat lo temps que passa que fa tombar los pels e rufar la pèl sopla dels umans ufanós, los esglasis risent fan de tarabastal, remembran los recòrds dels auvaris ancians. Las vièlhas nafraduras, coma un borron novèl, se son desrevelhadas. Las pòdi pas fugir...

Prima t'ai en òdi.

Lo Quinque

Per anar en cò de mon oncle caliá daissar la granda rota e prene un camin a pro pena quitranat. Al cap d'un doble quilòmètre arribàvem a una masada acoconada al pè d'un castanhal que cobrissiá gaireben tot lo sèrre. Un còp la veitura pargada a l'ombre d'un amorièr dos còps centenari, demorava pas qu'a perseguir la pujada a pè. O èra pas longa mas èri pas cambarut a cinc ans...Una palma giganta marcava la dintrada dins lo domeni del masc. Per de que mon oncle èra un masc...Una rengada de bois a man drecha e vaqui la corteta amb lo cobèrt per la carreta e lo potz per la Romeca. En fàcia, una vinha de vièlh clinton acaptava lo grand trauc negre de la pòrta dubèrta. Ni per l'escuresina, dintravi sens paur dins la tuta del mague. Tal val dire que la pichòta ampola de 40 watts -sola concession al progrès- esclairava pas gaire lo membre negrejat per la suèja acumulada per d'annadas e d'annadas de flambadas dins lo fogal de la chemenèia millenara. Una taula, qualques cadièras e un vaisselièr aquò bastava a mon oncle, lo masc.

Es aquí que recebiá sa practica. Saupèri jamai de que garissiá. Mas çò que i a de solide es que lo mond lo veniá veire de Marselha. Aquò lo teniái de la maire que pasmens aimava pas d'en parlar. Amb sas clucas ascladas, sas mans rufas de castanhaire e son veirat de vin fasiá de miracles, lo quinque. Teniá benlèu son energia de l'esperit dels uganauds que demoravan esconduts dins un trauc cavat dins la paret e qu'èra demorat coma al temps de las dragonadas. Las generacions passavan e degun gausava pas tampar aquel cròs encara mai fosc que lo demai de la cosina.

Se moriguèt solet, cramat per una beluga escapada del fuòc. Aqueste jorn i aguèt pas ges de miracle.

Èri a Tautavel

Èri a Tautavel dins la bauma prigonda a fargar de bifacias per tuar lo ferum. Èra fòrça nombrós en aqueles temps salvatges. Èri dins las arenas, èri gladiator. Combatiái per la glòria e per la libertat. Èri dins los talhièr das glèisas romanicas. De ma man segura escalpravi la pèira dels capitèls sagrats , testimònis immortals de la pensada umana. Èri a Montsegur, dins lo castèl quilhat. Escampavi de pèiras suls crosats enrabiats. Pugèri dins lo lenhièr sens crenta e sens planh. Èri dins las Cevenas, sus lo Bogès divin, dins los bòsques escurs per pregar lo Dieu gran que totjorn nos regarda. E amb una pigassa, un jorn qu'èri enrabiat, ai tuat un dragon. Ai pres de còps de règla, ai portat lo senhal donat per un ussar negra de Republica. Èri dins las trencadas a recebre d'òrdres qu'i compreniái pas res. Coma compreniái pas de que fasiái aquí dins aqueste infèrn de fanga e de sang. Èri dins lo maquís amb los espanhòls a percaçar de nazis al combat das Portetas. Ai vist Malinowski abans que moriguèsse.

E èri a Tolosa amb los Occitans que malgrat los auvaris demòran totjorn dreches.

Los cafès an de memòria.

Quand la sèt se fa sentir, dintram dins lo primièr cafè, la primièra braçariá que se presenta e bevèm un còp sens vergonha, malgrat totas las precaucions e los avertiments que los mètges assabentats nos balhan de longa. N'i auriá per dire mas es pas lo subjècte de uèi. Se sèm un pauc curioses, se pòdon faire de descobèrtas interessantas. Consí ? I pas qu'a espinchar lo nom del cafè(o de la braçariá). Plan sovent, aquel d'aquí nos dona d'informacions sus l'istòria - pichona o granda – e la geografia de la vila. Aquò pòt èsser l'escasença d'una passejada dins lo temps e l'espaci. Vaquí qualques exemples trobats dins ma vilòta,coma o podètz pensar.

N'i a un que se sona « La Rotonda ». Sabètz de qu'es una rotonda ? es un luòc ont se viran las locomotivas dins las garas. I a un brave briu qu'es estada destruida aquela rotonda, mas en barrant los uèlhs se pòt ausir lo siblament agut d'aquelas locomotivas, se pòt veire lo fum negre que s'escapa de las cheminièiras. E lo « Bar del licèu » ! Aquel licèu tanben a desaparegut. Mas las trèvas dels escolans an totjorn sèt e se venon assetar a costat de nosautres. Zo ! es nòstra torn de pagar ! Amb «Lo Gambrinus»» es dins l'istòria gaireben universala de la cervesa que cabussam qu'aquel Gambrinus èra lo qu'inventèt lo biais de fargar l'amistosa beguda, d'aprèp çò que se ditz. A ! Dintrem dins la «Comedia ». Del teatre n'en demòra pas qu'una paret. Mas de qu'es que nos empacha de veire passar las polidas damas dins lor vestit de sortida e los bèls sénhers del capèl naut. Son preissats que los tres còps van retronir. E lo « Cafè del sègle », vint evidentament, lo de « l'industria ». Dins totas la vilas se pòt faire aquel viatge singular qu'es de cercar de que s'escond darrièr lo nom d'aqueles luòcs publics.

Nosautres nos anam arrestar per uèi, que sèm bandats ! .

Renat Magritte

L 'Occitan en general, lo Raiòl en particular, aima son caire. Es natural e quasi universal. Mas aquò deu pas empachar d'anar veire çò que se debana endacòm mai. Tanlèu dich, tanlèu fach, vaquí lo Martin d' Ales dins l'avion cap a Brussèlas. Per que pas?I a pas sonque Paris dins la vida!

Brussèlas es una pichona granda vila o una granda pichona vila, a la tria. Mas es lo centra d'Euròpa e es una mena de dever de ciutadan de l'anar visitar. Subretot qu'es una plan polida capitala ont se mesclan las culturas del mond. Vòli pas faire lo guida toristic mas pasmens me devi de parlar d'una rescontra qu'ai facha amondaut : lo pintre subre- realista Renat Magritte. Li ai pas parlat que se moriguèt dins las annadas seissantas mas ai descobèrt son òbra e de que foguèt sa vida.

Lo subre realisme a per tòca de cercar la realitat detràs la realitat e aital de trobar la vertat prigonda de l'arma umana. Per aquò far utilizan fòrça lo pantais e los cachavièlhas e sos representacions desbondantas. La pintura es alara l'expression de la segonda vida de l'òme. La qu'es pas visible. Ges de recercas esteticas mas volontat d'associar çò qu'es pas associable per far aparéisser l'èsser interior

Magritte foguèt un mèstre del subre-realisme. El que menava una vida tranquila amb sa femna, mena de foncionari de la pintura, luènh de l'existéncia descabestrada de sos companhs. D'aquel vejaire foguèt lo mai subre realista de tota la còla d'A.Breton lo fondador d'aquel moviment.

Bonjorn Monsen Pasteur

Lo tren «interciutat» alentís. Dintram dins la vila . Lo temps de davalar amb tres o quatre viatjaires e lo vaquí que torna partir. Ara las vias son voidas e los emplegats an abandonat lo cais per s'anar caufar. Cal dire que la jornada s'anonça freja e que lo solelh aurà pas léser de far pinchon. Demòri solet un momenton. Res a pas cambiat : lo pont ont veniái ambe la grand per agachar tota la tantossada las locomotivas fumadissas e brandussantas; lo tunèl qu'escupissiá sos vagons de carbon La gara tota èra negra d'aquel carbon, levat de còps, que lo roge d'un autoralh trencava ambe l'ambient fosc e trist del plan ferroviari.

L'odor del carbon me torna a las nasicas. Lo que l' a sentit un còp, aquela odor particulara, la pòt pas oblidar. Canina, pivelanta. E jauna...

Travèrsi a la lèsta la sala dels «passes perduts». Mas ara es ieu que soi perdut, embelinat per un passat que m'es tornat dins lo cap. Mas quin passat? Lo meu o lo de ma vila? Viri a man drecha. Dins lo luenchenc lo sap bèl que mestreja l'enfilada das carrièras. Sembla d'aver mil ans. Un caval me frega e me buta sul trepador. Manqui de far tombar una femna de la rauba longa «E ben-çò ditz- podètz pas faire atencion?». Marmotegi d'unas paraulas incomprensivas e lèu lèu m'alunhi. Me sarri de la paret que separa la gara del demai de la vila e qu'estofa qualque pauc lo bruch de las maquinas enfernalas. Es ara lo bronzinament de la vida vidanta qu'emplena mas aurelhas. Las ròdas dels carris que rebombisson sus la calada, lo resson dels esclòps, los crits d'enfants que corrisson e tant d'autres que cresiái d'aver oblidats. Me suspreni a jogar, a butar las fuèlhas tombadas de las platanas que bòrnan l'avenguda. Soi tornat en enfància. Mas quina enfància? La meuna o la de mos grands? L'agach se fa trebol. Soi vengut una trèva. Degun me vei pas e vesi pas degun. Mas la carrièra quita de pujar. Lèvi los uèlhs : «Bonjorn Monsen Pasteur»

Nèu

La nèu.

Uèi nèva. Es puslèu rar dins nòstre caire. Mai que mai aquelas darrièras annadas dempuèi que la tèrra es a se recaufar. Quand me soi levat i aviá sonque qualques estèlas pichonas que voletejavan butadas per una aura leugièra, imperceptibla. Ara los borrilhs son mai pesucs, tomban sarrats e cobrisson rapidament los arbres que sas brancas començan de se gimblar. Remembrança d'un temps luenchenc mas pas oblidat me soi sarrat, sens m'en mainar, de la fenèstra. Lo nas pegat al veiral, embelinat per la casuda regulara e continua d'aquelas polsas geladas, cabussi dins lo passat. Me torni veire enfant, ninòi e solitari, quand passavi los dijòus de nèu dins la cosina caudeta de ma grand. Lo bronziment sord del fornet me retronís encara dins las aurelhas, l'odor aspra del carbon m'emplena las nasicas. Dins son cadièras de canas, la grand, los uèlhs mitat barrats, sosca. A de que pòt soscar una grand? Defòra lo vièlh ferrat es acaptat, la nèu a tirat son lençòl blanc. A pena se se vei lo nas ponchut de qualque branca mòrta. De que i a dins la tèsta d'una grand, darrièr sa cara rufada e maurèla? Benlèu que tomban de borrilhs, los borrilhs del sovenir que s'amassan. E qu'amagan lo present.

Torni dobrir los uèlhs. La nèu a quitat de caire. Dins lo cèl grisenc la mameta soritz.

Tributa to C. Baudelaire

Tribute to C. Baudelaire

Sovent, per se trufar, lo mond de l'UER

Prenon d'estudiants, paures animals de bast,

Que venon, inconscients, ambe lor sac de cuèr,

Que dormissiá ailai amondaut dins lo trast,

Trabalhar l'occitan matèria tan aimada

Que parlavan lors grands dins un ostal de pèira.

Vaquí la maria Joana, annada per annada,

Que vend sos autors, bèls coma vacas en fièra.

E Joan Claudi Forêt ambe sa gramatica

Que far susar las gens sus un grope verbal.

E la dona Gilda, causa plan dramatica

Declamant de chinés dins lo tarabastal.

Monsen Arvei Lieutard, mèstre en linguistica,

Que parla entre [croquets] per nos fa descobrir

Los mistèris ponchuts de l'òrre fonetica.

E Melania punt còm, que nos vòl persuadir

De dintrar, cap baissat, dins la modernitat.

Oblidi pas l'istòria, la socio linguistica,

E que per nos marcar cal una eternitat.

E venir a la «fac» es pas totjorn pratica.

.....................

L'estudiant es parièr al militant de basa :

Dins son cercle d'amics coma es grand e polit

Davant la fuèlha blanca lo vaquí que trantalha

Susa que susarà n'en deven tot marrit.

Gardon

Rai dels problèmas escolars e de la vida a la facultat. Vos vòli, uèi, presentar ma vila, o puslèu sa ribièra tutelara. Vòli parlar de Gardon.

Aquel d'aquí pren sa sorga dins lo luenchenc Bogès, davala de la montanha uganauda, travèrsa çò que foguèt lo pais minièr e lo vaquí qu'arriba plan planet. La màger part de l'annada desròtle un teuna fial d'aiga entra los cais tròp grands per el. Es a son aise dins son vast lièch d'èrbas e de canèlas. Mas, de còps, los Dieus se desencadenan, la pluèja tomba a ferrat sus las Cevenas. E vaquí nòstre riusset tranquil que se muda en òrre torrent fangós .Se confle, se confle a n'en petar. Puèi espeta, giscla de tota parts, s'espandís dins la vila en potentas coladas fangosas. Es pertot al seu Desraba los arbres, esbodena las parets, empòrta las causas e los vivents...Mas «ira furor brevis est». Tan lèu s'es irritat, tan lèu s'apasima . Torna dins sa colca, tira las cobèrtas e s'endormís coma se res s'èra passat

Los umans desvariats an pas qu'a netejar, plorar e implorar la cleméncia dels Dieus irètges.

La seguida al «episòdi» venent.

Paures estudiants de la facultat P. Valeri que susatz tota l'annada sus de gramatica, que trimatz sus de versions que perdetz l'apetís amb Bodon, lo sòm amb Roqueta. E que dire de la sociolinguistica, de la fonetica...e parli pas de l'occitan medieval!. Doncas vos vaquí, galerians volontaris, aclapats sota lo trabalh.

Mas cal pas que vos planhissètz! aguèretz tota la primièra annada per vos acostumar a l'informatica, al tractament de tèxt. E aquest 'an, avètz pas mes tres meses per vos marcar. Avètz capitats tre lo primièr ensag. Estudiants de segonda annada devètz èsser contents. Sètz demest los grands. Sètz vertadièrament estudiants EAD 2° annada. Ou ! Ou! Ou! M'engani ai oblidat un quicòm. O pas grand causa mas pasmens lo cal faire : vos cal èsser jove, vos cal faire jove. Mèfi! Anam pas vos demandar d'avedre la rauba corteta , femnas; nimai la crèsta de gal, òmes. Non res de tot aquò. Vos cal dintrar dins la modernitat, la vertadièra modernitat : vos cal faire un blòg per comunicar a la mòda del sègle vint e un. Los Chineses poiràn legir la vòstra pròsa e los Indians d'America faire de comentaris.

L'an que ven anaretz sus «facebook». :)